Kako bi pružile efikasan otpor hibridnim pretnjama i asimetričnim oblicima ugrožavanja, savremene države primorane su da se na novonastale okolnosti adaptiraju razvijajući sopstvene mehanizme odbrane upotrebom čak i nekonvencionalnih snaga u toj borbi. Upravo Ženska odbrambena jedinica kurdskih oružanih snaga (Yekîneyên Parastina Jin - YPJ), jeste jedan takav novi, atipični, a čini se i ključni akter u borbi protiv radikalnog islama u Sirijskoj Arapskoj Republici. Nakon što su u velikoj meri doprinele oslobađanju Kobanea i Sindžara od strane Islamske države Iraka i Sirije (ISIS) 2014. godine, ove žene-ratnice i danas se nalaze u prvim borbenim redovima. No, pored brojnih i do sada uspešno izvedenih akcija ove jedinice, veće angažovanje Turske u regionu u narednom periodu predstavljaće dodatni izazov kako za pripadnice YPJ, tako i za kurdske oružane formacije u celini.
Pomenuta kurdska Ženska odbrambena jedinica predstavlja isključivo žensku brigadu sirijskih kurdskih oružanih snaga, koja je oformljena na području Rožave, na severoistoku Sirije. Pomenuta formacija zajedno sa Narodnom odbrambenom jedinicom (YPG) predstavljaju glavne oružane snage sirijskog Kurdistana. Obe jedinice, zajedno sa jedinicama drugih naroda tog područja kao što su arapske, turkmenske, jermenske i asirske, nalaze se pod okriljem saveza Sirijskih demokratskih snaga osnovanog 2015. godine. Ovaj savez, pored toga što je ujedinio različite oružane formacije multietničkog područja Sirije, unificirao je i ciljeve njihove buduće zajedničke borbe usmerene prvenstveno ka ISIS, ali i drugim prisutnim džihadističkim grupama.
Kurdsku YPJ čine isključivo devojke i žene, koje ovoj jedinici pristupaju dobrovoljno i pri tome nisu plaćene za izvršavanje svojih formacijskih poslova, tako da njihovo angažovanje ima sve odlike volontiranja, samo u uslovima oružanog sukoba. S obzirom na to da je Sirija već čitavu deceniju u građanskom ratu, u kome su se Kurdi priklonili snagama opozicije, jasno je da se za pomenute jedinice neće tako lako naći sredstva u državnom budžetu.
Pošto je jedan od ključnih razloga njihovog formiranja, osposobljavanje žena i devojaka da se zaštite od različitih oblika ugrožavanja koje sa sobom nose terorizam i rat, kriterijumi za pristup ovoj formaciji nisu previše rigorozni. Ipak, selekcija i prijem u jedinicu uskraćeni su maloletnim licima, osobama sa zdravstvenim problemima, majkama i licima koja dolaze iz porodica koje su pretrpele veće gubitke najbližih upravo u borbenim dejstvima. Međutim, kada je reč o maloletnim licima, često se u praksi pravi i izuzetak, pa su tako devojčice ipak mogle pristupiti YPJ, kako bi se sklonile od nasilja u porodici ili pak od prisilnog braka. Nakon kritikovanja ove prakse i apela svetske javnosti 2014. godine, prema navodima iz Rožave, usledila je demobilizacija i onemogućavanje daljeg regrutovanja maloletnih lica, što ipak nije u punoj meri zaživelo u praksi.
Iako su pažnju svetskih medija privukle tek 2014. godine, vojnikinje iz sirijskog dela Kurdistana do tada su za sobom već imale brojne borbene aktivnosti u ovoj bliskoistočnoj državi. Pripadnice ženske brigade aktivno su učestvovale u građanskom ratu koji je počeo u Siriji 2011. godine, da bi se kasnijim izdvajanjem iz mešovitih formacija i uspostavljanjem zasebne ženske jedinice, okrenule borbi protiv Islamske države. Upravo ona im je i donela kako publicitet, tako i legitimitet, naročito u zapadnjačkom društvu. Nakon zvaničnog formiranja YPJ 2013. godine, pomenuta jedinica ipak je nastavila delimično i sa svojim aktivnostima u građanskom ratu, u okviru kojih su bez žrtava sprovele akcije oslobađanja sela i gradova , koji su bili pod kontrolom Asadove Bat partije.
Sa promenom neprijatelja, usledila je i promena taktike delovanja u kojoj dijalog više nije bio opcija. Razlog za nemogućnost pregovora suprostavljenih strana, terorista i YPJ, nalazi se upravo u nespojivim shvatanjima društva i žena u društvu. Kako se kalifat između ostalog bazira na patrijarhatu i marginalizaciji žena u javnoj sferi, a time i njenog značaja u društvu, nemoguće ga je pomiriti sa idejom slobode žena kao preduslova za opšte blagostanje, kojom se vode pripadnice kurdskih oružanih snaga.
Ovi antagonizmi inicirali su seriju sukoba od kojih je možda i najznačajniji bio oslobođenje grada Kobane 2014. godine, koji se do tada nalazio pod kontrolom ISIS. Prilikom njegovog oslobađanja, uprkos činjenici da su pretrpele i značajne gubitke u svojim redovima, procenjuje se da su pripadnice ženske brigade likvidirale oko 100 terorista. Nakon ovog događaja Ženska odbrambena jedinica postala je izuzetno respektabilan akter u borbi protiv terorizma, s obzirom na to i da su upravo žene činile 40% ukupnih snaga u borbi protiv radikalnog islama u ovom delu sveta.
U svojoj borbi nisu se ograničile samo na teritoriju Sirije već su veliki uspeh ostvarile i na području Iraka, kada su iste godine oslobodile zajednicu Jezida, zarobljenu od strane ISIS na planini Sindžar. Sve intenzivnije angažovanje pomenute jedinice u borbenim dejstvima, rezultiralo je i konačnim oslobađanjem grada Rake 2017. godine, koji je do tada važio za uporište Islamske države na teritoriji Sirije. Uprkos uspešnim akcijama, koje su u velikoj meri smanjile prisustvo ISIS na teritoriji ove arapske države, čini se da će usled aktuelne situacije u Iraku, ova teroristička organizacija još neko vreme ostati veoma značajna tačka dnevnog reda politike Rožave.
U prilog tome, govore i događaji s početka decembra meseca prošle godine, kada je irački ogranak Islamske države izveo napade na Dijali, Kirkuk i Erbil, grad udaljen svega 250 km od sirijske granice. Potencijalno jačanje ISIS u budućnosti, moglo bi s toga iznova da ugrozi Sirijske demokradske snage, što bi nedvosmisleno za posledicu imalo i ponovno uključivanje kurdske ženske brigade, sada već iskusne jedinice u borbi protiv terorizma.
Terorističke aktivnosti na prostoru Iraka i Sirije, često se prepoznaju kao jedini inicirajući događaji za uključivanje žena u borbene redove na području Rožave, ali upravo ovakvo tumačenje pruža nepotpun uvid u ceo fenomen. Naime, terorističke aktivnosti na ovoj teritoriji zabeležene su još 2004. pa i 2008. godine, kada se desio jedan od najgorih terorističkih napada u istoriji sirijske države, u kome je smrtno stradalo 17 osoba, dok je isto toliko bilo lakše ili teže povređeno.
No, i pored nesumnjivog postojanja terorističkih organizacija, njihovih aktivnosti i uticaja na lokalno stanovništo, do značajnijeg priliva žena u vojne formacije došlo je tek 2012. godine u uslovima građanskog rata, nastalog na talasu Arapskog proleća, revolucija i političkih promena koje su zahvatile region severne Afrike i Bliskog istoka. Međutim, ukoliko bi razlog sve većeg prisustva žena na bojnom polju nalazili u intenziviranju isključivo terorističkih pretnji na datom području, onda formiranje Ženske odbrambene jedinice ne bi nastupilo 4. aprila 2013. godine, već mnogo ranije.
Naime, kako se talas demokratije ubrzano širio arapskim svetom, nakon uspešnih demostracija u Tunisu, Jemenu i Egiptu i opozicija u Siriji nadala se pozitivnom ishodu. Upravo su Kurdi u tom periodu bili jedna od vodećih opozicionih grupa, čiji je glavni interes bio ostvarivanje autonomije u severnoistočnom delu sirijske države. Kako je građanski rat dobijao na intenzitetu, a uz to ni terorističke aktivnosti kako ISIS, tako i Al Kaide nisu jenjavale, kurdski narod ubrzo je bio suočen sa deficitom muškog stanovništva. Sve to, nužno je uslovilo korenitu promenu u sagledavanju ne samo uloge, već i funkcije žena u tamošnjem društvu.
Budući da su bile potencijalni predmet viktimizacije od strane različitih aktera, mnoge žene i devojke su se pod takvim pritiskom pridružile Ženskoj odbrambenoj jedinici. Sprovodeći ne samo defanzivne borbene operacije, već i ofanzivna dejstva, pripadnice YPJ svoje napore usmerile su ka ostvarivanju teritorijalne i političke slobode svih Kurda, ali i društvene slobode i jednakosti kurdskih žena.
Tako je Ženska odbrambena jedinica zajedno sa Narodnom odbrambenom jedinicom delovala sinhronizovano, kako u akcijama na terenu tako i po pitanju političkih ciljeva koji su zajednički za kurdski narod. U svom delovanju definisali su dva osnovna cilja, pri čemu je prvi političke prirode, usmeren ka zaštiti dostignuća Demokratske samoupravne administracije, konkretnije oblast Rožave koja je de facto autonomna od 2014. godine. Drugi cilj sadrži ideološku dimenziju, budući da je imperativ stavljen na edukaciju ljudi u duhu demokratske autonomije i širenju ideala, zbog čega ovako definisani ciljevi neretko stvaraju neprilike upravo kurdskoj zajednici.
Odaje se utisak, da je kurdskim borcima često uskraćena pomoć i podrška iz Damaska upravo zbog neslaganja autoritarnog režima predsednika Bašara al Asada sa političkim ciljem pomenutih oružanih formacija. Sa druge strane, ni ideološki cilj ne predstavlja ništa manji „kamen spoticanja”, pošto je koncipiran tako da ostavlja dosta prostora za uključivanje drugih aktera, prvenstveno Radničke partije Kurdistana (PKK), koja je kako od Turske, tako i od EU i UN proglašena terorističkom organizacijom. To sa sobom otvara nove bezbednosne izazove i potencijalne sukobe, pre svega usled velike popularnosti koju vođa PKK Abdulah Odželan ima unutar kurdske zajednice, koja ga neretko doživljava i kao svojevrsnog verskog lidera.
No, iako su teroristističke aktivnosti nakon 2017. godine u velikoj meri smanjene, javile su se druge pretnje koje zahtevaju potpuno angažovanje kurdskih oružanih snaga, pa tako i Ženske odbrambene jedinice. Naime, i nakon izvršene turske invazije na teritoriju sirijskog Kurdistana 2019. godine, predsednik Redžep Tajip Erdogan nema nameru da dopusti pacifikaciju Sirije u skorije vreme. Prema određenim izvorima, već oktobra meseca prošle godine počeo se naslućivati mogući potez zvanične Ankare koji bi rezultirao još jednim napadom na teritoriju Zapadnog Kurdistana. Takva situacija, neminovno bi zahtevala novo angažovanje i veće napore pripadnica Ženske odbrambene jedinice, koja bi i pored dokazanih sposobnosti i efikasnosti u borbi, ovoga puta bila suočena sa daleko kompleksnijim zadacima i izazovima u vidu promene neprijatelja i dosadašnjih saveznika.
Idi nazad
