Jačanje indijske ratne mornarice i prvi domaći nosač aviona

Ratna mornarica Republike Indije uspešno je okončala 10. jula 2022. godine četvrtu fazu pomorskih ispitivanja nosača aviona INS Vikrant, a za datum njegovog uvođenja u operativnu upotrebu određen je 22. avgust, kada će biti obeleženo 75 godina nezavisnosti ove države. Pomenuto plovilo predstavlja prvi nosač vazduhoplova koji je u potpunosti dizajniran i konstruisan od strane Indije, pa se INS Vikrant može posmatrati kao iskorak ne samo za oružane snage već i za čitavu indijsku odbrambenu industriju. Ipak, uprkos činjenici da Indija do sada nije proizvodila brodove ove vrste, njena ratna mornarica već više od 60 godina raspolaže sa takvim plovilima strane proizvodnje.

Naime, prva dva nosača aviona koja su oružane snage pomenute države uvrstile u operativnu upotrebu još 1961. odnosno 1987. godine, kupljeni su od Ujedinjenog Kraljevstva. Radi se o plovilima HMS Hercules, klase Mažestik i HMS Hermes, klase Kentaur, koji su nakon nabavke preimenovani u INS Vikrant (R-11) odakle i potiče inspiracija za imenovanje prvog broda te vrste domaće proizvodnje, odnosno INS Viraat (R-22). Međutim, R-11 i R-22 više nisu deo indijske ratne flote, budući da je prvi izbačen iz operativne upotrebe 1997, a drugi 2016. godine.

Ipak, i pored navedenog Ratna mornarica Republike Indije poseduje još jedan nosač aviona strane proizvodnje, koji i dalje predstavlja jedino takvo plovilo u njenom sastavu. Reč je o sovjetskoj krstarici-nosaču aviona Admiral Gorškov, klase Kijev, koja je kupljena od Ruske Federacije, nakon sklapanja bilateralnih ugovora i obavezivanja pomenute države da će izvršiti remont ovog broda 2004. godine. Na samom početku modernizacije došlo je do određenih problema u vidu previsokih troškova i nedostataka pojedinih delova, koji su uzrokovali odlaganje završetka ovog procesa. Međutim, nakon ugrađivanja novih pogonskih sistema, delova trupa, senzora i obnavljanja palube, remont je priveden kraju, pa je pristupljeno pomorskim i avijacijskim ispitivanjima na Belom moru koja su okončana tokom septembra 2013. godine.

INS Vikramāditya – Vodeći brod indijske ratne mornarice

Dva meseca nakon uspešnog završetka navedenih testiranja Admiral Gorškov uveden je u operativnu upotrebu indijske ratne mornarice i preimenovan je u INS Vikramāditya (sanskrit. hrabar kao sunce) po legendarnom indijskom kralju. Dužina ovog nosača aviona je 284 metara, najveća širina oko 51 metar, gaz trupa oko 10 metara, a deplasman iznosi oko 44.500 tona. Pogon INS Vikramāditya sastoji se od osam parnih turbina, po dve smeštene na jedno elisno vratilo, što omogućava razvijanje brzine do 32 čvora. Brzina krstarenja iznosi 18 čvorova i pri njoj je moguće ostvariti operativni domet od oko 11.000 nautičkih milja, a procenjuje sa da ovaj nosač može provesti do 45 dana na otvorenom moru. Posadu čini 1.300 ljudi, a pored njih INS Vikramāditya poseduje i mogućnost smeštanja dodatnih 300 osoba.

Kada je reč o kapacitetu vazduhoplovne flote pomenutog broda, na njegovoj palubi može biti stacionirano do 26 višenamenskih borbenih aviona četvrte generacije MiG-29K, koji imaju mogućnost poletanja i sletanja uz pomoć STOBAR (Short Take-Off, Barrier Assisted Recovery) mehanizma. Iako je Admiral Gorškov posedovao VTOL (Vertical Take-Off and Landing), tokom remonta ugrađen je upravo STOBAR mehanizam, koga čine tzv. ski-jump rampa pod uglom od 14 stepeni, LUNA i DAPS sistemi za sletanje i šest žica za pomoć pri sletanju. Uprkos činjenici da je ova zamena unapredila tehničko-taktičke karakteristike INS Vikramāditya, STOBAR svakako predstavlja glavni nedostatak ovog nosača, budući da i on ograničava spektar letelica koje se mogu koristiti kao i njihove borbene sposobnosti. Takođe, važno je napomenuti da Indija radi i na razvoju domaćeg vazduhoplova HAL TEDBF, koji bi u bliskoj budućnosti mogao zameniti MiG-29K na njenim nosačima. Osim navedenih aviona, vazduhoplovnu flotu čini i 10 helikoptera Kamov Ka-31 za rano upozorenje i kontrolu iz vazduha, Kamov Ka-28 za protivpodmorničko ratovanje, a umesto njih na ovaj brod mogu biti stacionirani i višenamenski helikopteri Sea King, HAL Dhruv i HAL Chetak.

Glavno naoružanje predstavljaju raketni sistemi PVO dugog i kratkog dometa, odnosno Barak 8 i Barak 1, a projektili su raspoređeni u 48 cevastih lansera. Pored toga, nosač aviona poseduje i četiri AK-630 CIWS (Close In Weapon System), a svo navedeno oružje integrisano je u sistem za upravljanje vatrom LESORUB-E. INS Vikramāditya poseduje i različite radarske sisteme za kontrolu vazduhoplovnog saobraćaja, osmatranje vazdušnog prostora, asistiranje prilikom prilaska tj. sletanja letelica, kao i CCS MK 2 komunikacijski kompleks za komunikaciju sa spoljašnjom sredinom.

Dakle, upravo je proces modernizacije i osposobljavanja ovog nekadašnjeg sovjetskog plovila uprkos svim  poteškoćama, nesumnjivo podstakao Indiju da otpočne i izgradnju domaćeg nosača aviona, odnosno projekta pokrenutog još 2009. godine. Reč je o ranije pomenutom  INS Vikrant (sanskrit. hrabar) brodu istoimene klase, koji pored ovog naziva nosi i oznaku IAC-1 (Indigenous Aircraft Carrier 1), što samo pokazuje koliki značaj indijske oružane snage pridaju plovilima ove vrste.

INS Vikrant – Autohtoni indijski nosač aviona

Iako IAC-1 predstavlja iskorak za domaću vojnu industriju, na osnovu njegovih taktičko-tehničkih karakteristika moglo bi se zaključiti da indijska ratna mornarica i dalje zaostaje za glavnim konkurentima u polju izgradnje nosača aviona. Naime, dužina broda iznosi 262 metra, najveća širina je 62 metra, gaz trupa oko 8,4 metra, a deplasman se kreće između 40.000 tona (prazan) i 45.000 tona (napunjen). Pogon se  sastoji od četiri gasne turbine vrste LM2500 smeštenih na dva elisna vratila, pri čemu dve služe za krstarenje, dok su druge dve primarno namenjene za hitne situacije. Procenjuje se da INS Vikrant može razviti brzinu do 28 čvorova, dok je brzina krstarenja 18 čvorova i pri njoj je moguće ostvariti operativni domet od oko 8.000 nautičkih milja, gotovo 3.000 manje od broda INS Vikramāditya. Posadu ovog nosača aviona čini 1645 ljudi, među kojima i 196 oficira.

IAC-1 takođe poseduje STOBAR mehanizam poletanja i sletanja, koji se sastoji od ski-jump rampe, dve poletne trake dužine 206 i 145 metara, jedne trake za sletanje i tri žice za pomoć pri sletanju. Okosnicu vazdušne flote predstavlja 30 višenamenskih borbenih aviona četvrte generacije MiG-29K, koji bi kako je već navedeno mogao biti zamenjen letelicom domaće proizvodnje HAL TEDBF. Pored pomenutih vazduhoplova, na palubi INS Vikrant bi u bliskoj mogućnosti mogli biti stacionirani i F/A-18 Hornet, odnosno Dassault Rafale-M, budući da Ratna mornarica Indije razmatra nabavku jednog od ova dva modela višenamenskih borbenih aviona. Helikopterski deo flote sačinjen je od 10 letelica i to modela Kamov Ka-31, HAL Dhruv i Sea King.

Što se tiče komponentne naoružanja, IAC-1 je opremljen sa četiri pomorska topa Otobreda u kalibru 76 milimetara, projektilima zemlja-vazduh dugog dometa Barak 8 raspoređenih u 64 cevasta lansera (2 puta po 32) i četiri sistema PVO kratkog dometa AK-630 CIWS. Uz navedeno oružje, ovaj nosač aviona poseduje i AESA (Active Electronically Scanned Array) radarski sistem za rano upozoravanje i osmatranje dugog dometa Selex RAN-40L, kao i višenamenski AESA radar EL/M-2248 MF-STAR. INS Vikrant je takođe opremljen i naprednim sistemom za elektronsko ratovanje vrste Shakti.

Borba za Indijski okean

Iz svega opisanog, moglo bi se zaključiti da je Indija uvidela značaj nosača aviona kako za projektovanje moći, tako i za zaštitu sopstvenih geostrateških, ali i ekonomskih interesa. Navedeno potvrđuje i činjenica da ova država već planira izgradnju još jednog broda pomenute vrste, kako bi dodatno osnažila svoje kapacitete za pomorsko ratovanje. Naime, radi se o drugom nosaču aviona klase Vikrant, koji će nositi naziv INS Vishal, odnosno oznaku IAC-2.

Uprkos činjenici da se INS Vishal još uvek nalazi u fazi dizajniranja, postoje informacije o pojedinim tehničko-taktičkim karakteristikma koje za indijsku ratnu mornaricu predstavljaju novine. Pre svega INS Vishal biće opremljen CATOBAR (Catapult Assisted Take-Off, Barrier Arrested Recovery) mehanizmom poletanja i sletanja, koji bi prema dostupnim izvorima imao integrisan sistem američke proizvodnje EMALS (Electromagnetic Aircraft Launch System). Procenjuje se da će deplasman ovog broda iznositi oko 65.000 tona, kao i da će posedovati integrisani električni pogon, budući da je Indija odustala od prvobitno planiranog nuklearnog pogona.

Iako će plovila klase Vikrant značajno doprineti jačanju odbrambenih kapaciteta Republike Indije, posmatrano kroz prizmu regionalne bezbednosti ovi brodovi nesumnjivo predstavljaju i odgovor na nosače aviona Ratne mornarice Narodnooslobodilačke armije Kine. Opštepoznata je činjenica da dve pomenute azijske države imaju projektovane ciljeve i interese koji su u velikoj meri suprotstavljeni, pogotovo kada je reč o prostoru Indijskog okeana. Stoga bi ovaj deo sveta mogao postati poprište nove trke u naoružanju između dve sile, i to prvenstveno u domenu izgradnje i osposobljavanja nosača aviona koji su ključan faktor za dominaciju na širokim morskim i okeanskim površinama.