Nakon pauze od gotovo četiri godine, početkom novembra u Džakarti, glavnom gradu Republike Indonezije, održan je jedan od najvećih sajmova naoružanja i vojne opreme ne samo u jugoistočnoj Aziji već i šire. Kao i brojne manifestacije u proteklom periodu, i ova izložba je usled posledica globalne pandemije izazvane koronavirusom poslednji put održana još 2018, pa otuda ne treba da čudi veliko interesovanje izlagača i posetilaca na ovogodišnjem sajmu. Među brojnim svetskim kompanijama izložbeni prostor i zapaženu ulogu imala je i naša kompanija „Jugoimport – SDPR”, kao integrator domaće odbrambene industrije.
U organizaciji Ministarstva odbrane Republike Indonezije početkom prošlog meseca u ovoj zemlji, na više od 38.800 kvadratnih metara zatvorenog i otvorenog prostora, održan je deveti po redu sajam naoružanja i vojne opreme „Indo Defence 2022 Expo & Forum”. Poseban akcenat bio je na novitetima, pre svega na polju vojne medicine i vojnih inovacija, a sastavni deo izložbe, kao njena prateća aktivnost, bio je i sedmi po redu „Indo Aerospace 2022 Expo & Forum”, na kome su predstavljena dostignuća u segmentu vazduhoplovnih snaga, i šesti „Indo Marine 2022 Expo & Forum”, koji je za fokus imao tehnologije odbrane i nove koncepte u segmentu ratne mornarice. Takođe, organizovane su brojne prezentacije i demonstracije uživo, kao i pet foruma koji su za teme imali saradnju u odbrambenoj industriji, integrisanje i održivu politiku pomorskog razvoja za dostizanje bezbednog i prosperitetnog regiona, razvoj tehnologije i taktike kopnenih bitaka u 21. veku, pametno održavanje, popravku i remont, kao i ulazak u novu eru aero i astro geopolitike.
Centralna manifestacija koju je posetilo više oko 33.000 ljudi, održana je u izložbenim halama Jakarta international expo (JIexpo) Kemayoran centra, dok su pojedini prateći segmenti specijalizovani za ratno vazduhoplovstvo i ratnu mornaricu bili izloženi i u okviru vazduhoplovne baze Halim Perdanakusuma i mornaričke baze Pondok Dayung. Ideju za organizovanje događaja na tri lokacije istovremeno dao je indonežanski ministar odbrane Prabovo Subianto, koji je prema rečima domaćina bio i tvorac ovogodišnjeg slogana sajma, koji je glasio „Mir, prosperitet, jaka odbrana”. Prema saopštenjima organizatora, na ovogodišnjem sajmu predstavilo se više od 900 izlagača iz 59 zemalja, među kojima su pored domaćih i stranih kompanija bile i državne institucije, akademske i obrazovne ustanove, ali i predstavnici organizatora drugih svetskih sajmova kao što su meksički FAMEX ili tajlandski „Defense & Security”. Kako je reč o jednom od najvećih svetskih događaja u ovoj oblasti, ne čudi što su se na jednom mestu kao izlagači mogli videti predstavnici brojnih svetskih kompanija, od američkog „Boeing”, „Lockheed Martin-a” (koji je predstavio i demonstrator kokpita aviona F-16 Blok 70/72) ili „Raytheon-a”, preko EDGE grupe iz Ujedinjenih Arapskih Emirata, kineskog „Norinco-a“, Korejske vazduhoplovne industrije KAI, indijskog „Brahmos-a”, kolumbijskog „Indumil-a” i brazilskog „Embraer-a” do ruskog Admiralitetskg brodogradilišta iz Sankt Peterburga i evropskih korporacija kao što su „Airbus“, „Leonardo”, „Dassault”, MBDA, „Kongsberg” i „Rheinmetall”. Pored pojedinačnih izlagača, brojne kompanije i proizvođači naoružanja i vojne opreme svoje proizvode predstavili su i u okviru nacionalnih paviljona zemalja iz kojih dolaze.
Među 30 nacionalnih paviljona, od kojih su najveći bili paviljoni domaćina Indonezije, SAD, Južne Koreje, Australije, Turske i Ujedinjenih Arapskih Emirata, bio je i nacionalni paviljon Republike Srbije, odnosno izložbeni prostor kompanije „Jugoimport – SDPR”. Na našem štandu, pored maketa složenih borbenih sistema kao što su borbena vozila „miloš” i „lazar”, samohodna top-haubica NORA V-52, višenamenski brzi borbeni čamac i modularni samohodni višecevni lanser raketa „tamnava”, predstavljeni su i proizvodi kompanija domaće odbrambene industrije, i to od municije malog, srednjeg i velikog kalibra, preko minobacača, minobacačkih mina i pešadijskog naoružanja do zaštitno-balističke opreme. Među njima čini se da su dva eksponata bila posebno interesantna – pomenuti sistem „tamnava” tj. njegova maketa koja je prvi put izložena, ne samo na sajmu u Indoneziji već generalno u ovom delu sveta, kao i nova minobacačka mina u kalibru 120 mm sa termobaričnom bojevom glavom. Kao i na ranijim događajima, i ovoga puta su proizvodi naše namenske industrije privukli veliku pažnju posetilaca i delegacija, među kojima su prednjačile zemlje regiona ASEAN-a poput Indonezije, Malezije i Tajlanda.
Među izlagačima iz zemlje domaćina, čini se da je najveću pažnju privukla domaća korporacija Republikorp sa izložbenim eksponatima, projektima i proizvodnim konceptima koji su se prostirali od savremenih jurišnih pušaka IFAR porodice u kalibru 5,56h45 NATO i snajperske puške (designated marksman rifle) kalibra 7,62h51 NATO, preko dronova, bespilotnih letelica porodice Bramara i lutajuće municije (loitering munition) serije Konta 10/30/50, do komponenti za pomorske u vazduhoplovne platforme. U segmentu podmornica, moglo se čuti da je uspostavljena saradnja sa hrvatskim partnerom na projektu Drakon 220, predstavljena su i laka terenska vozila Ksatria koja su rezultat saradnje sa indijskom kompanijom Force motors, a najveća zvezda sajma čini se da je bilo MRAP vozilo Patriot II 4h4, koje je u osnovi rezultat rada stručnjaka iz čeških kompanija Excalibur Army i Tatra Defence Vehicle. Inače, predstavnici indonežanske kompanije Republikopr i češkog Excalibur Army zvanično su na ovogodišnjem sajmu u Džakarti potpisali paket ugovora o saradnji, a prema informacijama koje su se mogle čuti potpisani set između ostalog uključuje i licencnu proizvodnju ovih vozila u Indoneziji. Koliki to značaj ima za obe zemlje govori i podatak da su potpisivanju ugovora prisustvovali ministar odbrane Češke i zamenik ministra odbrane Indonezije.
Nova generacija pomenutog vozila otpornog na mine i dejstva iz zasede Patriot II u osnovi se bazira na šasiji češke Tatre i pored vozača i komandira može da preveze do šest članova posade. Ova platforma potencijalnim kupcima može biti isporučena u dve verzije i to u prvoj koju pokreće Cummins ISL EURO III dizel agregat sa tečnim hlađenjem koji generiše 360 konjskih snaga i drugoj koja se oslanja na nešto jači Tatrin osmocilindrični motor sa vazdušnim hlađenjem TATRA T3C-928-90 EURO III jačine 400 konjskih snaga. Težina praznog vozila bez dodatnog oklopa i sa osnovnom daljinski upravljanom borbenom stanicom u kalibru 20 mm je 13,5 t, dok maksimalna težina iznosi oko 17,5 t. MRAP Patriot II, koji u suštini može predstavljati i višenamensko vozilo, po uređenim putevima se kreće brzinom od 110 km/h, dok je po neuređenim i terenskim putevima ta brzina 45 km/h. Posebno interesantna stvar koju su demonstrirali predstavnici češke kompanije bilo je prilagođavanje klirensa izuzetno neravnom i zahtevnom terenu (uključujući i kretanje po minskom polju), pa se zahvaljujući ugrađenom sistemu, klirens vozila se može menjati ± 20 cm. Takođe, veće manevarske karakteristike po složenim terenima, omogućene su i primenom kontrole i regulisanja pritiska u gumama.
U segmentu vatrene moći, pored pomenutog DUBS-a kalibra 20 mm, na platformu se mogu integrisati i različite borbene stanice kalibra 7,62 mm, 12,7 mm kao i 14,5 mm, zatim bacači granata, lanseri protivoklopnih vođenih raketa kao i minobacač koji dolazi u pikap verziji ovog vozila. Kada je reč o balističkoj zaštiti posade koja se nalazi unutar platforme, ona je prema standardu STANAG 4569 definisana nivoom 2 za dejstva munucijom do kalibra 7,62h39mm, odnosno nivoom 2a/2b tj. za zaštitu od eksplozije do 6 kg TNT. Unutrašnjost vozila je klimatizovana, a ugrađen je i sistem ABH zaštite odnosno filtracije vazduha.
Sličnu platformu u segmentu visokomobilnih oklopnih vozila pogonske formule 4h4 prikazala je i malezijska kompanija „Mildef International Technologies”. Reč je o MRAP varijanti vozila pod nazivom „tarantula”, koja je premijeru doživela u februaru prošle godine, kada je i ponuđena Oružanim snagama Malezije, sa ciljem da zameni postojeću flotu nemačkih oklopnih transportera točkaša „kondor” 4h4 koji se nalaze u operativnoj upotrebi maležanske armije još od 1981. godine. Vozilo je prve uspešne testove u vojsci prošlo već narednog meseca, pri čemu je tokom devet dana testiranja savladano 700 km asfaltnog puta i 300 km neuređenih, terenskih deonica. U kompaniji ističu da su posebno ponosni na činjenicu da je gotovo 70% komponenti koje su ugrađene u ovo vozilo domaćeg porekla, pa su iz inostranstva nabavljeni samo vitalni podsistemi kao što su motor, transmisija i sistem naoružanja. „Tarantulu” pokreće Caterpillar 7,2 litarski dizel-motor sa turbopunjenjem koji generiše 330 konjskih snaga, omogućavajući maksimalnu brzinu kretanja od 110 km/h koja, može se reći, sve češće predstavlja neku vrstu standarda u toj kategoriji.
U segmentu vatrene moći, ovo vozilo se oslanja na daljinski upravljanu borbenu stanicu kalibra 7,62 mm, odnosno 12,7 mm, koja može vršiti dejstvo u krugu od 360°, a moguća je i integracija automatskog bacača granata. Na krovu vozila, sa leve i desne strane, nalazi se po osam bacača dimnih kutija, a zahvaljujući kompozitnom oklopu posada unutar vozila može da računa na balističku zaštitu nivoa 2 po standardu STANAG 4569, odnosno 2a i 2b nivoa istog standarda kada je reč o zaštiti od eksplozija. Uz to, vozilo je opremljeno i sedištima koja amortizuju eksplozije mina i na taj način dodatno smanjuju rizik od povreda posade koja u vozilo ulazi/izlazi preko hidraulične rampe koja se nalazi na zadnjem delu platforme. Zahvaljujući modularnom dizajnu, ova platforma se može prilagoditi različitim zahtevima i potrebama kupca i uspešno obavljati zadatke u temperaturnom radijusu od -31 do +50 stepeni Celzijusa. Radijus okretanja vozila iznosi približno 8 m, može savladati vodenu prepreku dubine do 1 m, rov širine 1 m, vertikalne prepreke visine 500 mm, kao i vertikalni nagib od 60%, odnosno 30% bočni nagib.
Veliko interesovanje posetilaca ovogodišnjeg sajma u Džakarti privukli su i proizvođači naoružanja i vojne opreme iz Turske. Okupljeni oko Predsedništva odbrambene industrije turske (SBB), predstavnici više od 30 kompanija izložili su svoje projekte i dostognuća kako u oblasti softverskih rešenja i simulatora, municije i pešadijskog naoružanja i bespilotnih letelica, tako i u segmentu složenih borbenih sistema i platformi za kopnene, vazduhoplovne i mornaričke snage. Među njima najveće izložbene prostore imale su kompanije „Roketsan”, „Aselsan” FNSS, Turska vazduhoplovna industrija, „Havelsan” i „Kalekalip”, dok su zapaženo prisustvo ostvarile i kompanije „Nurol Makina”, „Bajkar”, „Otokar”, kao i kompanija BMC, čija su dva tipa vozila, „vuran” 4×4 i „kirpi II” 4x4, bili izloženi na štandu indonežanske kompanije „Indonesian defense & security technologies”. Ovako brojno prisustvo turskih kompanija ne treba da čudi, budući da su one kao dobavljači već dugo vremena prisutne na tržištu Azije (naročito u Indoneziji, Filipinima, Bangladešu i Maleziji), pa se sa pravom može reći da je ovogodišnji sajam bio prilika da se sklope novi dogovori i potpišu ugovori o saradnji u narednom periodu.
Očekivano, svaki od izlagača trudio se da potencijalnim kupcima predstavi svoje adute, a posebnu pažnju čini se da je privukla zemaljska besposadna platforma „barkan”, kompanije „Havelsan”. Reč je o daljinski upravljanoj robotizovanoj platformi koja se proizvodi u nekoliko različitih varijanti i to: kao borbena platforma sa „Roketsanovim” (mini)raketnim sistemom METE (koji iz automatskog lansera nove generacije dejstvuje laserski vođenim raketama kalibra 40 mm) ili mitraljezom u kalibru 7,62 mm (pod oznakom Barkan W40), kao logistička platforma za transport naoružanja i opreme (pod oznakom Barkan C40), platforma sa integrisanom robotizovanom rukom za uklanjanje minsko-eksplozivnih sredstava, sumnjivih paketa i opasnih supstanci (pod oznakom Barkan R40) i platforma za osmatranje, izviđanje i prikupljanje obaveštajnih podataka sa terena (pod oznakom Barkan S40). U svim navedenim varijantama operator se oslanja na osnovni optoelektronski sklop koji čine dnevno-noćne kamere i kamere za vožnju koje omogućavaju pregled 360° oko platforme.
U osnovi „barkan” teži 380 kg, a integracija dodatnog korisnog tereta u zavisnosti od verzije (optoelektronskog bloka, borbene stanice, robotizovane ruke) omogućena je u maksimalnoj težini od 350 kg. Tursku platformu odlikuje dužina od 140 cm, širina od 90 cm i visina 110 cm, a pokreće je električni motor koji omogućava efikasnu eksploataciju na terenu u trajanju do osam časova u zavisnosti od opterećenja. Pored sposobnosti autonomnog patroliranja, „barkan” poseduje i mogućnost samostalnog vraćanja na početnu tačku misije u slučaju prekida veze ili gubitka komunikacije sa operatorom. Brzina kretanja deklarisana je na 13 km/h, a komunikacija sa komandnim mestom može se održavati putem optičkog kabla na daljinama do 150 m, odnosno preko 1 km putem taktičkog data linka s tim da između platforme i komandnog mesta ne sme biti vizuelnih prepreka. Temperaturni opseg rada platforme prema specifikacijama proizvođača iznosi između -20° C i +52° C, a tokom ispunjavanja zadataka „barkan” uspešno može savladati vodenu prepreku dubine do 40 cm, rov širine 60 cm, vertikalnu prepreku visine 16 cm, kao i vertikalni nagib od 50% i bočni nagib od 30%.
Kada je reč o evropskim proizvođačima i ovoga puta je očekivano prikazana široka lepeza proizvoda i dostignuća na polju odbrane i bezbednosti. Međutim, čini se da je italijanska kompanija Leonardo koja kao kompanija pruža stratešku podršku italijanskoj mornarici više od sedam decenija, ostavila poseban utisak. Sajam u Džakarti bio je prilika da kompanija promoviše niz različitih noviteta na polju tehnologija odbrane koji pružaju podrušku pomorskim misijama, uključujući veštačku inteligenciju, automatizaciju i digitalizaciju, brzu obradu podataka i upravljanje informacijama, nove sisteme upravljanja vatrom, a po ugledu na kokpite u vazduhoplovstvu, predstavljen je i mornarički koncept nazvan „Naval Cockkpit”. Naime, ideja je da se u budućnosti posada na komandnom mostu broda oslanja na džojstike, konzole, prekidače i sijalice postavljene između dva mornara, pri čemu kabina plovila podseća na kokpit aviona. Ovakav „futuristički” koncept prvi put je prikazan u septembru prošle godine na višenamenskim patrolinim brodovima italijanske mornarice, što je umnogome uticalo na porast interesovanja potencijalnih kupaca iz inostranstva.
U segmentu mornarice, na ovogodišnjem sajmu u Indoneziji kompanija Leonardo predstavila je i teški torpedo nove generacije nazvan „Crna ajkula” (Black Shark), koji je dizajniran za lansiranje sa podmornica ili površinskih plovila. Prečnik novog torpeda je 21 inč, a njegova osnovna namena je da odgovori na različite vrste pretnji, bilo da je reč o podvodnim ili površinskim ciljevima. Takođe, prikazan je i laki brzometni pomorski top OTO 76/62 Super Rapid u kalibru 76 mm, koji odlikuje brzina paljbe od 120 metaka u minutu i sposobnost lake ugradnje na različite vrste plovila uključujući i male mornaričke platforme. Visoka gustina vatre i dostupnost nekoliko različitih tipova municije, poput pancirne ili zapaljive, čine ga efikasnim ne samo u dejstvima po površinskim objektima već i po pojedinim ciljevima u vazduhu na kratkom dometu.
Sa druge strane, italijanska kompanija je u zatvorenom delu izložbenog prostora prikazala i makete nove generacije srednjih višenamenskih helikoptera AW149 i AW169, kao i radara dugog dometa RAT31DL, te novi taktički višenamenski radar kratkog dometa TMMR. Naime, u skladu sa rastućim prisustvom kompanije u indopacifičkom regionu, prikazani su u i brojni tipovi helikoptera za operacije u različitim misijama (uključujući misiju potrage i spasavanja), kako policijske i civilne, tako i vojne namene. Platforma pod oznakom AW149 predstavlja srednji vojni helikopter namenjen za transport trupa, snabdevanje i nošenje tereta, medicinsku evakuaciju i evakuacija povređenih, zatim za traganje i spasavanje, izvođenje operacija specijalnih snaga, blisku vazdušnu podrška, komandu i kontrolu (C2), kao i za obavljanje obaveštajnih, nadzornih i izviđačkih zadataka. Ukupna težina letelice iznosi 8,6 t, dužina 17,57 m, visina 5,07 m, a prečnik rotora 14,60 m. Helikopter pokreću dva Safran Aneto-1K Turboshafts motora koja pojedinačno generišu po 2.500 KS, uz oslanjanje na jednu pomoćnu jedinicu za napajanje Safran e-APU jačine 60 kW. Pored dva člana posade, AW149 može da preveze do 19 putnika, 12 pripadnika oružanih snaga sa punom ratnom opremom ili 2.720 kg tereta, uz maksimalnu brzinu od oko 310 km/h, odnosno brzinu krstarenja od 287 km/h.
Za razliku od AW149, helikopter oznake AW169 čini se da je pre svega dizajniran za medicinske potrebe i prevoz pacijenata, pa je kao takav idealna platforma za primarne i sekundarne misije spašavanja. Zahvaljujući svojim naprednim tehnologijama i fleksibilnosti, ova letelica obezbeđuje brz odgovor na hitne slučajeve, uključujući i međubolnički transport pacijenata na velike udaljenosti, misije hitne medicinske pomoći i misije traganja i spasavanja na velikoj nadmorskoj visini. Ukupna težina helikoptera je 4,8 t, dužina 14,65 m, visina 4,50 m, a prečnik rotora 12,12 m. Platformu pokreću dva Pratt & Whitney Canada PW210A1 Turboshafts motora pojedinačne snage od oko 1.000 KS, a pored dva člana posade ovom letelicom može da se preveze i do 11 putnika, odnosno sedam članova medicinskog tima i jedno lice na nosilima ili pet članova medicinskog tima i dva lica na nosilima. Maksimalna brzina leta iznosi 305 km/h, dok je maksimalna krstareća brzina 268 km/h.
Osmatrački radar dugog dometa RAT31DL, dobro je poznat javnosti širom sveta, a u sastavu Oružanih snaga Indonezije nalazi se od 2019. godine. Prema navodima proizvođača, ovaj 3D radar sa aktivnim faznim nizom koji radi u L-opsegu može se koristiti kao primarni sistem za podršku operacijama na bojnom polju i efikasan je protiv otkrivanja izuzetno širokog spektra pretnji u radijusu do 500 km. Pretraživanje od 360° vrši se pomoću četiri nezavisna snopa pri brzini od 6 obrtaja u minutu, a poseduje mogućnost ugradnje sekundarnog radarskog sistema za identifikaciju letelica „svoj-tuđi“ (IFF). Radar se može kontrolisati preko lokalne konzole za upravljanje radarom ili preko udaljene konzole instalirane u novim ili već postojećim kontrolnim centrima, a ceo sistem dizajniran je tako da olakša montažu i demontažu prilagođavajući se operativnim potrebama preseljenja. RAT 31 DL je sposoban da radi neprekidno u trajanju od 24 sata 7 dana u nedelji.
Sa druge strane, radar TMMR je novi višenamenski AESA taktički radar koji radi u C-opsegu i namenjen je za otkrivanje, klasifikaciju i praćenje malih i visokih manevarskih ciljeva kao što su različite vrste dronova i bespilotnih letelica, ali i pretnji kao šti su rakete, artiljerijske granate i minobacačke mine. Opseg detekcije ciljeva kao što su mikrodronovi iznosi iznad 7 km, oko 20 km kada su u pitanju automobili, dok je u slučaju savremenih borbenih aviona detekcija moguća na nešto više od 25 kilometara. Ovakve karakteristike omogućavaju mu efikasnu primenu ne samo u okviru protivvazduhoplovne odbrane već i tokom izvođenja operacija na bojnom polju, nadzora granica i zaštite kritične infrastrukture. Budući da je veoma kompaktan i težak nešto manje od 50 kg, mogu ga prenositi dve osobe, tako da je pogodan da se u slučaju iznenadne potrebe u svakom trenutku može lako i brzo postaviti. Pored jednog antenskog bloka, može se izvršiti integracija još tri, pri čemu je tada omogućena puna pokrivenost od 360°.
Ovih nekoliko eksponata samo su deo svega onoga što je prikazano tokom proteklog sajma u Indoneziji. Sve veće potrebe tržišta, nova iskustva sa bojišta, veštačka inteligencija i kontinuirani razvoj tehnologija čini se da su ubrzali stvaranje novih proizvodnih koncepata, ali i proširili paletu proizvoda koje nude svetski proizvođači naoružanja i vojne opreme. Imajući sve to u vidu, očekuje se da naredni sajam u Džakarti ugosti još više posetilaca, delegacija i kompanija sa svih svetskih meridijana.
Tekst je objavljen u decembarskom broju magazina „Odbrana”
Idi nazad
