Nakon više od mesec dana oružane agresije na Ukrajinu, čini se da su se ruski napadi usporili širom ukrajinskog bojišta. I dok se na pojedinim delovima sprovode manje kontraofanzive ukrajinske vojske, za vojnike koji se nalaze u četvrtima Mariupolja poslednje tri nedelje bile su vrlo intenzivne zbog teških borbi koje se svakodnevno vode u ovom gradu. Mariupolj je time postao prvi veći grad u Ukrajini u kome su vođene teške višednevne ulične borbe sa značajnim žrtvama kako među vojnicima, tako i među civilima, zbog čega je nastala humanitarna katastrofa velikih razmera. Sudeći po otporu koji je do sada pružala ukrajinska vojska širom države i upornosti sa kojom su ruske trupe napredovale kroz kvartove najvećeg grada na Azovskom moru, nameće se pitanje da li će nastavak rata dobiti dimenziju učestalih opsada čije bi mete bile veliki populacioni centri ili će sukob ići u pravcu zaobilaženja takvih situacija.
U ovom trenutku, vrlo je teško precizno ustanoviti položaje trupa dveju sukobljenih strana u Mariupolju, kako zbog ograničenog obima informacija koje stižu sa ovog ratišta, tako i zbog propagande i neobjektivnosti sa različitih strana. Ono što se međutim može sa sigurnošću reći jeste da su ruske trupe napredujući ka centru uspele da uđu u pojedine četvrti na severnoj, istočnoj, južnoj i zapadnoj strani grada, zbog čega se čini da je pad ovog ukrajinskog grada pitanje vremena. Na istočnoj strani, ruske jedinice čiju su okosnicu činili pripadnici 150. motostreljačke divizije, 102. motostreljačkog puka i čečenske Rosgvardije uspele su da zauzmu adminstrativnu zgradu gradske uprave, kao i neke kvartove u blizini industrijske oblasti Azovstal gde su zaustavljeni 20. marta. Mnogi smatraju da bi upravo ovaj kompleks veličine oko 11 km2 na ušću reke Kaljmijus mogao biti jedno od glavnih utvrđenja ukrajinskih snaga u gradu, posebno u istočnom delu.
I sa druge strane grada, kao i iz pravca severa, ruske jedinice se probijaju prema njegovom centralnom delu gde su, prema svemu sudeći, uspele da zauzmu crkvu koja je udaljena samo 350m od pozorišta koje je gađano 17. marta. Zauzimanjem prostora u blizini mariupoljskog teatra ruske jedinice su stigle na nekih 1.700 metara od reke Kalmijus koja deli grad na dva dela. Realizacija prodora iz više pravaca preti da podeli odbranu grada, bar u njegovom zapadnom delu, čime bi se značajno olakšalo eliminisanje ostalih branilaca. Važno je napomenuti da su ruske jedinice verovatno postigle i veće uspehe u pojedinim delovima grada, ali za potrebe teksta uzeti su samo oni rezultati koji su potvrđeni iz više različitih izvora.
Imajući sve to u vidu, čini se da se situacija za branioce Mariupolja brzo pogoršava, jer se oni nalaze u intenzivnim borbama već duži period bez mogućnosti da budu snabdeveni naoružanjem, municijom i hranom, osim ukoliko ga ne oduzmu od ruskih ili čečenskih vojnika protiv kojih se bore. Sa druge strane, Rusi su blizu postizanju važne pobede u gradu koji je na samom početku sukoba u Donbasu 2014. godine bio pod ruskom kontrolom.
Naime, ovaj grad bio je poprište sukoba Rusa i Ukrajinaca tokom 2014. godine, ubrzo nakon što je Ruska Federacija izvršila aneksiju Krimskog poluostrva. Ukrajinske jedinice su, nakon početnog izbacivanja iz grada, povratile kontrolu nad njime i koristile ga kao bazu za dalje upade u pravcu nepriznate Donjecke Narodne Republike. U akciji zauzimanja grada od strane ukrajinskih snaga, pored regularnih jedinica, učestvovali su i dobrovoljci, pripadnici bataljona Azov, koji se i sada nalaze opkoljeni u ovom gradu. Međutim, iako su se bitke i nakon toga vodile u blizini grada, sam Mariupolj uvek je bio van domašaja proruskih snaga.
Od tada do danas, pitanje kontrole najvećeg ukrajinskog grada na Azovskom moru ostalo je strateški važno za rusku vojsku, budući da bi pobeda kod Mariupolja omogućila ruskim jedinicama da se fokusiraju na druge ciljeve kao što su Odesa ili Zaporožje i Dnjepar. Time ne samo da bi Ukrajini odsekli izlaz na more (u slučaju pada Odese), već bi se kopneno povezali sa samoproglašenim republikama na istoku i stavili u obruč glavninu ukrajinskih snaga u Donbasu. Ukoliko bi se pak posmatralo kroz prizmu simbolike, konačan pad ovog grada značio bi i uništenje dobrovoljačkog bataljona Azov, jedinice omražene među Rusima, koja je međunarodno poznata po svojoj neonacističkoj ideologiji.
Na kraju, zauzimanje Mariupolja značilo bi i osvetu za poraz i gubitak drugog najvećeg grada Donbasa 2014. godine, što bi se pozitivno moglo odraziti i na moral ruskih vojnika. Ipak, sve su to potencijalni scenariji i razmišljanja, a činjenice na terenu govore da i nakon više od tri nedelje opsade i potpunog odsecanja od ostatka Ukrajine, ukrajinske trupe i dalje odolevaju i pružaju izuzetan otpor. Izveštaji o žestokim borbama, stradanju civila i humanitarnoj katastrofi, kao i snimci dimom obavijenog grada, razorenih bolnica, pozorišta, škola i crkava daju jasan signal da se ogroman broj stanovnika (trenutno prema procenama oko 200.000 njih), još od početka ruske invazije nalazi u životnoj opasnosti.
Slučaj Mariupolja dodatno zabrinjava jer postoji bojazan da će ruska strana upravo ovaj model borbe koristiti i za ostale važne ukrajinske gradove koji se budu našli na udaru ruske vojske. Spremnost ukrajinskih trupa da se ukopavaju i vatreno brane u svojim gradovima i Rusa da ih artiljerijom i vazdušnim udarima onesposobljavaju navode na to da bi Mariupolj i druge gradove mogla zadesiti sudbina nalik Groznom 1995. ili Alepu 2016. godine.
Zbog kontrole nad važnom infrastrukturom kao što su glavne saobraćajnice, elektrane, aerodromi i luke, veliki gradovi postali su ključne mete modernog ratovanja, pa pored vojnog često mogu nositi i simbolički značaj kao što je to slučaj sa Mariupoljem na Azovskoj obali. Ipak, važno je naglasiti da veliki populacioni centri, u slučaju ozbiljnijih vojnih dejstava, mogu biti izloženi značajnom uništenju u cilju neutralisanja žive sile i utvrđenih položaja. To se naravno odražava i na ostalu infrastrukturu (struja, voda, grejanje) koja je neophodna civilnom stanovništvu u obavljanju svakodnevnih aktivnosti, što sveukupno nužno vodi u humanitarne katastrofe i izaziva oštru reakciju međunarodne zajednice.
Odličan primer posledica pomenutog načina ratovanja na živote ljudi u većim gradovima jesu i višenedeljne borbe između čečenskih pobunjenika i ruske vojske u Groznom 1995. godine, koje su dovele do stradanja 23.000 civila. Konstantno korišćenje avijacije i teške artiljerije u okruženom gradu, sa ciljem uništavanja pobunjeničkih položaja, za posledicu je imalo potpunu devastaciju grada i neprocenjivu materijalnu štetu. Ipak, kako se pokazalo na primeru Groznog, a kasnije i nekih drugih gradova na Bliskom istoku, čak ni moderna tehnologija ne može istovremeno garantovati minimalne civilne žrtve i neutralizaciju dobro pripremljenog protivnika spremnog da podnese značajne gubitke.
Drugi primer su borbe za sirijski Alep, grad koji je doživeo sličnu sudbinu kao i čečenska prestonica. Sa jedne strane, u gradu su se nalazile jedinice spremne da se dugo i odlučno brane, dok su sa druge strane nalazila oružana sila spremna da ga kontinuirano napada i granatira. Upornost svih aktera prilikom opsade drugog najvećeg grada Sirije dovela je do ogromnih žrtava, a procenjuje se da je tokom opsade (naročito tokom njene poslednje faze 2016. godine) stradalo oko 31.000 ljudi.
Imajući sve navedeno u vidu, opravdanim se čini strah da bi ukrajinski gradovi, po uzoru na Mariupolj, takođe mogli postati poprišta ogromnih bitaka sa izuzetno velikim brojem civilnih žrtvava. Poseban akcenat biće na dva najveća grada Kijevu i Harkovu, koji se već nedeljama nalaze u poluobruču i trpe artiljerijske i vazdušne udare koji ometaju svakodnevni život i nanose civilne gubitke. U priog tome govori i činjenica da je upravo u Harkovu, prema najnovijim informacijama, usled dejstva ruske artiljerije i vazdušnih udara oštećeno ili uništeno gotovo 1.200 višespratnica, 53 vrtića, 69 škola i 15 bolnica. Zbog toga pad Mariupolja može predstavljati svojevrsni „lakmus papir” za druge ukrajinske gradove koji se mogu naći u ruskom obruču. Jer, nakon što se ruske trupe pomere od mariupoljskog bojišta, može se očekivati da se žestoke borbe prenesu na Nikolajev i Zaporožje, u čijoj se blizini već sada nalaze pojedine jedinice Oružanih snaga Ruske Federacije.
Idi nazad
