Pripadnik vahabijskog pokreta Miloš (versko ime Salahudin) Žujović, rođen u Maloj Vrbici nadomak Mladenovca, 29. juna ove godine, koristeći tetivno oružje - samostrel, napao je i teže povredio pripadnika Žandarmerije Srbije Miloša Jevremovića, koji je u trenutku napada bio angažovan na obezbeđenju izraelske ambasade u Beogradu. Ranjeni žandarm uspeo je u samoodbrani da upotrebi službeno oružje i neutrališe napadača, a od strane nadležnih institucija i zvaničnika Ministarstva unutrašnjih poslova ubrzo je stigla potvrda da je u pitanju teroristički akt. Iako naša zemlja nije zabeležila slične događaje u novijoj istoriji, teroristički napad koji se dogodio pokrenuo je niz važnih pitanja u našem društvu poput profila počinioca i mesta izvršenja terorističkog napada ali i eventualnih veza sa drugim licima i pokretima.
Među brojnim informacijama koje su ubrzo pojavile u medijima, najčešće se u fokus isticala činjenica da je izvršilac napada bio konvertit, odnosno pripadnih vahabijskog pokreta koji je rođen kao Srbin pravoslavne veroispovesti. Iako je za širu javnost takva pojava u najvećoj meri predstavljala iznenađenje, treba podsetiti da ovo nije prvi slučaj u kojem je jedan pravoslavni vernik prešao u islam, a kasnije postao sledbenik radikalnog verskog učenja i radikalnih islamističkih grupa. Naime, slučaj Beograđanina Gorana Pavlovića (versko ime Abdulah), nezvaničnog „vođe” beogradskih vahabija i svojevremeno jednog od glavnih koordinatora vrbovanja lica sa teritorije Republike Srbije za odlazak na sirijsko-iračko ratište u redove Islamske države i al Nusra Fronta, možda je i najpoznatiji primer koji govori u prilog tome. Javnost je za njega prvi put saznala nakon terorističkog napada na Ambasadu SAD u Sarajevu, koji je izvršio Novopazarac Mevludin Jašarević, sa kojim je Pavlović održavao redovne kontakte tokom boravka u vahabijskoj zajednici u Gornjoj Maoči (BiH).
Nakon uspona Islamske države, Pavlović je iz Gornje Maoče zajedno sa suprugom Mirjanom i ćerkom Nevenom 2013. godine otišao za Siriju gde se pridružio al Nusra Frontu. Iako su se kasnije pojavile informacije da je poginuo tokom borbi, Tužilaštvo za organizovani kriminal protiv njega je 2016. godine podiglo optužnicu zbog terorizma. Ubrzo je raspisana i poternica, a tri godine kasnije, u mart u mesecu, Goran Abdulah Pavlović je i pravosnažno osuđen na 10 godina zatvora zbog ovog krivičnog dela. Prema dostupnim podacima, tokom borbi 2017. godine na sirijskom ratištu stradale su njegova supruga Mirjana i ćerka Nevena.
Navedeni primer potvrda je da se vrbovanje lica za različite terorističke aktivnosi ne vrši samo i isključivo među pripadnicima islamske veroispovesti, pa u skladu sa tim ni slučaj Miloša Salahudina Žujovića nije jedinstven. Iako statistički posmatrano i dalje govorimo o pojedinačnim slučajevima, jasno je da oni ipak postoje. Takođe, čini se da je proces indoktrinacije posebno važan za pripadnike radikalnih, odnosno ekstremističkih grupa, koji izvorno ne dolaze iz islama. Ova lica imaju potrebu da se dodatno dokazuju pa se među takvim sledbenicima grade posebno radikalni stavovi kako prema religiji iz koje su prešli, tako i prema drugim religijama, a naročito prema pripadnicima islamske veroispovesti koji imaju umerenija shvatanja od njihovog. Na taj način, svi njihovi neistomišjenici postaju legitimna meta u „svetoj borbi protiv nevernika”.
Pored profila samog izvršioca nedavnog terorističkog napada, za širu javnost posebnu pažnju privukla je i činjenica da se napad dogodio ispred Ambasade Države Izrael u Republici Srbiji. Naime, diplomatsko-konzularna predstavništva širom sveta, vrlo često su bila mete terorističkih napada u proteklim godinama. Kako je terorizam akt političkog nasilja, jasno je da se delovanjima nedržavnih elemenata, poput terorističkih organizacija i grupa, njihovih ćelija, sledbenika i simpatizera, pored zastrašivanja stanovištva, nanošenja materijalne štete i drugih efekata, primarno teži slanju poruke meti koja je uvek simbolički izabrana. Na konkretnom primeru iz naše države, napad na izraelsku ambasadu moguće je tumačiti pre svega u kontekstu aktuelnih dešavanja u Pojasu Gaze i na prostoru Bliskog istoka. Tako on može biti posmatran kao poruka pojedinca Državi Izrael da stradanje muslimana u ratom zahvaćenom području neće proći nekažnjeno. Ipak, čini se da je ovo ne predstavlja ključni motiv niti scenario, naročito ako se uzme u obzir činjenica da je na zvaničnom snimku pretresa stana koji je Žujović iznajmio na teritoriji Novog Pazara bilo moguće primetiti zastave Islamske države. Pored toga, lišavanje slobode i drugih lica za koja se pretpostavlja da imaju veze sa napadom, ukazuje na to da ovaj akt terorizma nije delo pojedinca, već postoje indicije da je počinilac deo veće grupe ili organizacije, odnosno deo mreže Islamske države na Balkanu. Budući da je poslednjih nekoliko godina, usled pretrpljenih poraza i gubitka pozicije na prostoru Sirije i Iraka, Islamska država smanjila obim svojih aktivnosti, nedavni događaj u Beogradu, mogao bi potencijalno da nagovesti njeno ponovno aktiviranje kako na širem prostoru Balkana, tako i u čitavoj Evropi.
Uz sve navedeno, napad na srpskog žandarma ispred izraelske ambasade pokrenuo je pitanje uloge i pozicije žena u radialnim islamističkim organizacijama i grupama. Povod za ovu prilično kompleksnu temu bila je fotografija napravljena 11. marta ove godine u Upravi za strance na kojoj se Žujović vidi sa svojom suprugom tokom procedure prijave boravka. Njegova supruga, rođena muslimanka, na fotografiji nosi nikab, a u Beograd je došla sa teritorije crnogorske opštine Plav, koja uz Rožaje i Gusinje predstavlja prostor na kome su identifikovani sledbenici radikalnih islamističkih grupa, odnosno vahabijskog pokreta. Iako je još uvek rano govoriti o tome kolika je njena umešanost u teroristički napad u Beogradu, ne bi bio prvi put da su i žene bile aktivno uključene u terorističke akivnosti. Naime, sa jačanjem Islamske države, jačale su i domaće islamske omladinske organizacije koje su zapravo bile paravan za regrutovanje boraca koji će krenuti put Sirije i Iraka.
Ključnu ulogu ne samo na prostoru Novog Pazara već i šire, imala je omladinska verska organizacija Furkan (Al Furkan) koja je okupljala članove vahabijskog pokreta i sledbenike radikalnog islama. Među njima nalazila se i Nevresa Plojović, koja je bila zadužena upravo za proces vrbovanja novih članova. Naime, kroz povezivanje radikalnih islamista sa ženama koje su podržavale ovakve ideje, a koje su neretko i sklapale brakove sa pripadnici vahabijskog pokreta, gradila se jaka mreža ne samo na teritoriji Balkana, već i šire. Pomenuta Nevresa, poreklom iz Novog Pazara, sa svojim bratom Seadom živela je u Zagrebu gde je bila angažovana na pronalaženju i vrbovanju devojaka za sklapanje brakova sa pripadnicima vahabijskog pokreta. Sa suprugom i dvoje dece otišla je preko Egipta za Siriju 2013. godine, a važila je za vođu ženskog krila novopazarske organizacije Furkan. Hrvatskoj javnosti postala je poznata kada je osumnjičena kao osoba koja je učestvovala u vrbovanju Dore Bilić, devojke koja je nakon sklapanja šerijatskog braka sa svojim suprugom Senadom Avdićem, borcem Islamske države, otišla upravo za Siriju. Budući da je praksa pronalaženja supružnika i sklapanja brakova i ranije bila prisutna, ne bi iznenadilo da je brak sklopljen između Bese i Miloša (Salahudina) Žujovića sklopljen po istom principu, jer upravo šerijatski brak predstavlja jedan od mehanizama koje pripadnici radikalnih grupa primenjuju u procesu indoktrinacije, kako bi se samo lice još više povezalo sa radikalnim učenjima.
Iz svega navedenog, može se zaključiti da su delovanja verskih ekstremista i sledbenika vahabijskog pokreta, pretnja ne samo po sredine u kojima žive, već i po čitavu zajednicu, društva i državu. Uz to, ne treba izgubiti iz vida da se promene u bezbednosnoj arhitekturi sveta i pojedini regionalni sukobi, svakako odražavaju i na bezbednosnu situaciju na Balkan. Međutim, iako je teroristička pretnja u Republici Srbiji realna, što potvrđuje i napad na srpskog žandarma u Beogradu, čini se da je i dalje značajno manja nego u drugim državama, naročito zapadne Evrope.
Idi nazad
