The English version of the article is available at the following link: Terrorism as Algeria’s gravest security threat
Decenijama unazad, još od sticanja nezavisnosti 1962. godine, Narodna Demokratska Republika Alžir suočavala se sa različitim bezbednosnim izazovima, rizicima i pretnjama. Dinamično okruženje, teritorijalni i plemenski sporovi, te nestabilna politička situacija u čitavom regionu, čini se da su u velikoj meri uticali na to da se čak i danas ova afrička država susreće sa brojnim problemima ne samo unutar već i izvan svojih granica. Tako su spor sa Marokom oko Zapadne Sahare i podrška Polisario frontu, nestabilna situacija u regionu Sahela, kao i težnje Alžira da postane dominantna sila u ovom delu sveta u najvećoj meri uticale na kreiranje (spoljno)političkog i bezbednosnog kursa države. U tom pogledu, pored svih navedenih problema, poseban fokus ove severnoafričke zemlje stavljen je na borbu protiv terorizma, koja je čini se bila i glavni pokretač vladine politike vojnih nabavki.
Istorijski posmatrano, može se reći da su borba za nezavisnost od Francuske, nestabilini odnosi, sukobi i Peščani rat sa Marokom, građanski ratovi tokom poslednje decenije XX veka, te aktuelne pretnje od terorizma umnogome uticali na to da Alžir formira i do danas kontinuirano unapređuje sopstvene snage bezbednosti. Paralelno sa tim procesom, Narodna nacionalna armija Alžira (ANP) jačala je svoju ulogu u politici zemlje i bila stub ne samo državnih udara 1965. i 1991. godine, već i dolaska na vlast Abdelaziza Buteflika 1999. godine. Da je armija ostala centar moći, potvrdilo se i dve decenije kasnije kada je nakon masovnih demonstracija upravo pod pritiskom alžirske vojske Bouteflika 2. aprila 2019. godine podneo ostavku.
Ovakva pozicija ANP i narastajući problem terorizma, uslovili su da proteklih nekoliko godina vojni budžet ove države bude jedan je od najvećih u MENA regionu i iznosi između 9,5 i 10,5 milijardi dolara (okvirno 5,5-6,6% BDP). Shodno tome, Alžir danas ima dobro opremljene oružane snage sa oko 130.000 pripadnika, koji zajedno sa Republikanskom gardnom, Nacionalnom žandarmerijom, Generalnom upravom za nacionalnu bezbednost i Ministarstvom unutrašnjih poslova predstavljaju okosnicu borbe protiv terorizma.
Sa druge strane, kada je reč o zakonodavnoj politici, prelomni trenutak u odnosima zvaničnog Alžira i militantnih grupa (uključujući i vojna krila pojedinih političkih organizacija poput Fronta islamskog spasa) bilo je usvajanje svojevrsnog zakona o pomilovanju i društvenoj harmoniji (fr. Loi sur la concorde civile) 1999. godine. Iako je ovaj zakon izazvao brojne kritike, vlasti su omogućile socijalnu integraciju i amnestiju naoružanih islamista koji su izvršili manje zločine i prekršaje, odnosno nisu bili počinioci zločina poput silovanja, masakriranja ili javnih napada eksplozivom. Iako osporavan, zakon je u septembru mesecu 2004. godine doživeo svoju ekspanziju u vidu Povelje mira i nacionalnog pomirenja, no pojedine grupe poput Salafističke grupe za propovedanje i borbu (The Salafist Group for Preaching and Combat) nisu prihvatile ponudu države da polože oružje i prekinu sa terorističkim aktivnostima.
Tako je tokom protekle decenije, prema javno dostupnim izvorima, na prostoru Alžira izvedeno je više od 240 napada. Za najveći broj njih odgovornost je preuzela Al Kaida islamskog Magreba (Al-Qaeda in the Islamic Maghreb), koja je nastala na ostacima Salafističke grupe za propovedanje i borbu, poznate i pod francuskim akronimom GSPC (Groupe Salafiste pour la Prédication et le Combat). Naime, ova salafistička grupa nastala je za vreme islamističkih pobuna i građanskog rata devedesetih godina prošlog veka, kada je i sam problem terorizma na ovom području, usled nestabilne političke situacije i nezadovoljstva građana, doživeo ekspanziju.
Međutim, ubrzo nakon završetka Alžirskog građanskog rata 2002. godine, dolazi do promene na čelu GSPC koja rezultira priključenju ove grupe Al Kaidi. No i pored toga, postojeće ime ostalo je aktuelno sve do 2007. godine, od kada GSPC i zvanično menja naziv u Al Kaida islamskog Magreba (AKIM). Tokom vremena, grupa je evoluirala u organizaciju koja danas, prema pojedinim izvorima, broji više od 4.000 članova i predstavlja najveću bezbednosnu pretnju po Alžir, a naročito njegove južne delove. Pored AKIM, na području ove severnoafričke države, izuzetno su aktivni i pripadnici Islamske države Iraka i Levanta (the Islamic State of Iraq and the Levant), odnosno Islamska država – Provincija Alžir (poznata i pod nazivom Wilayah al-Jazair) koja je formirana od strane dela pripadnika Al Kaide Islamskog Magreba predvođenih Abdelmalik Gurijem (Abdelmalik Gouri), odnosno boraca koji su se odvojili i osnovali grupu Džund el Hilafa (Jund al-Khilafah).
Višegodišnja borba alžirskih vlasti protiv pripadnika pomenutih organizacija ali i drugih terorističkih grupa kao što su Pokret za jedinstvo i džihad u zapadnoj Africi (Movement for Oneness and Jihad in West Africa) i Brigada onih koji se potpisuju krvlju (Al-Mua'qi'oon Biddam Brigade) omogućila je sticanje dragocenog iskustva u borbi protiv terorizma. Uz to, sproveden je i proces nabavki i opremanja oružanih snaga dronovima, radarima za nadzor i opremom za noćno osmatranje, što je sveukupno rezultiralo uspešnom eliminacijom terorističkih grupa koje su delovale na severu zemlje. Međutim, iako su ostvareni izuzetno dobri rezultati u borbi protiv militanata, što je potvrđeno brojnim priznanjima kako na regionalnom, tako i na globalnom planu, čini se da su pred bezbednosne snage Alžira u međuvremenu postavljeni i neki novi izazovi.
Naime, nestabilna bezbednosna situacija u regionu Sahela omogućila je pripanicima AKIM, da nakon pretrpljenih poraza od strane alžirske armije utočište pronađu upravo u ovom području, odnosno južnim, pograničnim delovima zemlje. Sa druge strane, građanski rat u Libiji otvorio je mogućnost obezbeđivanja značajne logističke pozadine, budući da su se terorističke grupe upravo iz ovih pravaca ubrzo počele snabdevati različitom vrstom naoružanja i vojne opreme. Zbog toga se čini da je u poslednje vreme fokus bezbednosnih snaga Alžira usmeren pre svega ka jačanju mehanizama kontrole granica i daljeg suzbijanja militantnih grupa i organizacija u nestabilnim područjima zemlje, pridržavajući se principa nepregovaranja ukoliko se traži otkupnina ili razmena zatvorenika za taoce. U skladu sa tim, na terenu su angažovane dodatne snage, pojačan je vazdušni nadzor graničnog pojasa, dok su na saobraćajnicama postavljeni kontrolni punktovi. Ove mere rezultirale su značajnijem smanjenju terorističkih aktivnosti, povećanom broju hapšenja militanata, uništavanju skrovišta i zaplene naoružanja, što se negativno odrazilo na kapacitete i resurse aktivnih grupa i terorističkih organizacija.
Uz pomenute mehanizme, vlada Alžira pažljivo prati dolazne i odlazne letove, pri čemu se u velikoj meri oslanja na nacionalne strategije i putničke baze podataka kao što su API (Advance Passenger Information) i PNR (Passenger Name Record). Od 2019. godine formirana je i Jedinica za informacije o putnicima koja radi pod upravom Generalnog direktorata carina, zahvaljujući kojoj pripadnici jedinice na ulaznim tačkama u zemlju mogu pristupiti i koristiti INTERPOL bazu podataka.
Razrađeni mehanizmi i stečena iskustva doprinela su tome da Alžir preuzme vodeću ulogu u AFRIPOL (The African Union Mechanism for Police Cooperation), sa ciljem unapređenja afričke policije i sprečavanja kriminala i terorizma. Iste godine kada je uspostavljena Jedinica za informacije o putnicima Alžir je bio i domaćin generalne skupštine AFRIPOL, kao i godišnjeg sastanka predstavnika Afričke unije na temu uobičajene ranjivosti i izloženosti (CVE) u Afričkom centru za proučavanje i istraživanje terorizma.
Takođe, veoma je značajna i saradnja sa drugim državama u regionu, kao i pravovremena razmena obaveštajnih podataka i informacija, koja je prema dosadašnjim saopštenjima Ministarstva nacionalne odbrane Alžira rezultirala različitim akcijama i eliminaciji više pripadnika terorističkih grupa, te zaplena veće količine naoružanja, opreme, municije i narkotika. Tako su primera radi, dobri odnosi Alžira i Tunisa rezultirali uspešnom operacijom združenih kopnenih i vazdušnih snaga dveju država po položajima i kampovima ISIS u pograničnom području. Sa druge strane, Alžir pojačava i svoj diplomatski angažman na polju promovisanja regionalnog mira i bezbednosti, tako što ostaje presedavajući komiteta za implementaciju mirovnog sporazuma u Maliju, podržava politički proces UN u Libiji i pruža pomoć susednim zemljama kako bi se sprečili prekogranični napadi islamskih militantnih grupa.
Ipak postoje i određena neslaganja među susedima u regionu, a naročito kada je u pitanju problem Zapadne Sahare i odnosa sa Kraljevinom Maroko. Ovaj spor datira još od njihovog prvog sukoba tokom Peščanog rata 1963. godine, i nastavio se sve do danas kada Maroko optužuje Alžir za direktno podržavanje Polisario fronta. Alžir sa druge strane optužuje Maroko da pruža podršku Pokretu za samoopredeljenje Kabilija (separatistička grupa u alžirskom regionu Kabili) i islamističkom pokretu Račad. Zbog optužbi za „neprijateljska dela” Alžir je prekinuo diplomatske odnose sa Marokom u avgustu 2021, što je dodatno doprinelo porastu tenzija. To je i saradnju učinilo gotovo nemogućom, a sasvim sigurno će se negativno odraziti i na već nestabilnu bezbednosnu situaciju na širem prostoru severne Afrike.
Idi nazad
