Godinama unazad dve najveće terorističke grupe, Al Kaida i Islamska država (ID) širom Bliskog istoka nalaze se u direktnom sukobu. Njihova konfrontacija najčešće se događala u zemljama zahvaćenim građanskim ratom, kakve su Sirija i Jemen. Jedan od razloga njihovog međusobnog sporenja jesu različiti ideološki pogledi. ID teži stvaranju kalifata odnosno stalne teritorije, dok Al Kaida sa druge strane to vidi kao preuranjeni čin. Pravi razlog sukoba više je pragmatične prirode, koji se ogleda u međusobnoj borbi za uticaj u sistemski urušenim zemljama.
Ta pragmatičnost najbolje se pokazuje na primeru zemalja u zapadnoj Africi, gde ogranci ove dve militantne skupine koordinišu u ofanzivama na vladine snage i strane trupe koje su raspoređene u pojasu subsaharske Afrike, poznatije još kao Sahel, koja se prostire od Nigerije do Sudana. U proteklom periodu militanti su usavršili taktiku napada, što se posebno moglo primetiti u Nigeriji, Maliju i Burkina Faso.
Najdominantnija teroristička skupina je svakako koalicija Jama'a Nusrat ul-Islam wa al-Muslimin (JNIM) koja je formirana spajanjem Al Kaidinih ogranaka Ansar Dine, Macina oslobodilačkog fonta, Al Mourabitoun i Al Kaidinog ogranka iz Sahare. Njeni lideri zakleti su na vernosti Ajman el Zavahiriju, lideru Al Kaide koji je nasledio Osamu bin Ladena. Procenjuje se da u ovom momentu JNIM ima više od 2000 boraca. Kada je reč o ID, spekuliše se da ona poseduje nekoliko stotina boraca, koji su većim delom koncentrisani na severoistoku Malija.
Savez između Al Kaide i ID u Sahelu poklapa se sa internim promenama koje se događaju unutar obe grupe. Kod ID do određenih promena došlo je nakon ubistva lidera Abu Bakr a Bagdadija u američkoj specijalnoj operaciji krajem prošle godine. Kod Al Kaide sve više se spekuliše da je njen lider Zavahiri u lošem zdravstvenom stanju zbog srčanih problema.
Pored toga, obe organizacije, posebno ID pretrepele su ozbiljne gubitke u Siriji i Iraku, što ih je verovatno dodatno navelo na zajedničku saradnju u državama koje su politički i vojno daleko slabije od onih na Bliskom istoku. Takve države sa ujedno poroznim granicama omogućavaju militantima mobilnost i organizovanost. Glavno sredstvo za regrutaciju je svakako propaganda koja ima za cilj eksploatisanje nezadovljstva lokalnog stanovništva, koje je posebno izraženo kod mlađe populacije.
Jedan od primera koordinisanog napada ID i Al Kaide desio se krajem prošle godine kada su militanti pokrenuli ofanzivu kako bi pokušali da blokiraju Ouagadougou, glavni grad Burkina Faso, koji ima oko 2,2 miliona stanovnika. Njihove akcije ogledale su se u organizovanim napadima na vojne konvoje, blokiranju autoputeva i miniranju mostova. Francuske trupe koje su tamo stacionirane svedočile su o priličnoj organizovanosti i mobilnosti militanata, što ranije nije bio slučaj u tolikoj meri.
Muhamed Ibn Chambas, izaslanik Ujedinjenih nacija za zapadnu Afriku i Sahel izneo je podatak da je broj napada u Burkina Faso, Maliju i Nigeru upetostručen u odnosu na 2016. godinu. Poređenja radi, pomenute godine u sve tri zemlje u akcijama ekstremista stradalo je 770 ljudi, dok se taj broj 2019. godine popeo na više od 4000. Dodatno zabrinjava činjenica da se nasilje ekstremista proširilo i na države ispod Sahela, kao što su Togo, Benin, Gana i Obala Slonovače.
Države širom Sahela u borbi protiv ekstremizma najviše se oslanjaju na prisustvo američkih i francuskih vojnika. Francuski vojnici zajedno sa lokalnim snagama najvećim delom izvode specijalne operacije na terenu, dok SAD u tim situacijama pružaju podršku iz vazduha. Oko 5200 američkih vojnika i oko 1400 kontraktora nalazi se trenutno na kontinentu Afrike. Od toga broja, 1400 locirano je u zapadnoj Africi.
Ovaj prilično skroman broj vojnika imao je do sada veliki efekat u operacijama koje su vođene. U protivnom, lokalne vlade same ne bi imale kapaciteta da se izbore sa narastajućim ekstremizmom. Iz tog razloga, afričke države u kojima se nalaze američki vojnici ne gledaju blagonaklono na sve učestalije navode o povlačenje stranih trupa. Lideri tih zemalja smatraju da bi njihovim odlaskom mnoga mesta i čitave oblasti ponovo pale u ruke militanata.
Zabrinuta je i Francuska koja u zapadnoj Africi ima oko 4 500 vojnika, koje se bore protiv Islamske države i Al Kaide. Njene jedinice na terenu najvećim delom se upravo oslanjaju na američku logističku podršku, ali i obaveštajne informacije. Ipak Francuska, radi na tome da bude što samostalnija u svojim operacijama, što se vidi kroz intenzivnije naručivanje američkih transportnih aviona C-130 i sofisticiranih bespilotnih letelica MQ-9 Reaper.
Jedan od razloga predloga za povlačenje nalazi se u novoj američkoj strategiji odbrane, gde umesto borbe protiv terorizma koja je bila prioritet skoro 20 godina, nova strategija u prvi plan stavlja Kinu i Rusiju, kao glavne pretnje po bezbednost SAD.
Novoimenovani komandant američkih snaga u Africi general Stephen J. Townsend izrazio je brigu da bi se povlačenjem vojnika stvorio vakuum, koji bi popunile države poput Rusije i Kine. Iz američke perspektive, ovakva zabrinutost je na neki način opravdana, ukoliko se uzme u obzir da Kina, ali sve češće i Rusija žele da prigrabe što veći uticaj na ovom kontinentu. Kina je sve prisutnija u ekonomskom smislu kroz investiranje u infrastrukturu ili industriju.
Rusija sa druge strane teži da isposluje ugovore u vidu prodaje naoružanja i vojne opreme. Takođe, primećeno je i sve učestalije prisustvo ruskih plaćenika na mnogim ratištima u Africi, poput onih iz grupe Vagner.
SAD sasvim sigurno nisu spremne da napuste strateški bitnu vazduhoplovnu bazu „201” u Nigeru, koju su nedavno izgradili i u koju je uloženo 110 miliona dolara. Samo njenim postojanjem omogućena je kontrola velikog dela Afrike, što dovoljno govori o njenim potencijalima.
Potencijala te baze, ali i značaja prisustva američkih vojnika na drugim lokacijama svesni su i drugi krugovi u okviru SAD. Američka vojska, CIA, State Department, ali verovatno i deo Kongresa nisu spremni da načine ovako jedan radikalan potez, ostavljajući tako ovaj region kao buduće plodno tlo za uticaj drugih zemalja poput Kine i Rusije.
Idi nazad
